Αρχιμάστορας Σόλνες του Ερρίκου Ίψεν
Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
O Aρχιμάστορας Σόλνες του Ερρίκου Ίψεν παρουσιάζεται την νέα θεατρική σεζόν στο Θέατρο Ιλίσια με τον Γρηγόρη Βαλτινό στον εμβληματικό ρόλο του Αρχιμάστορα.
Ο Ερρίκος Ίψεν (1828-1906) είναι Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και ηθοποιός. Πρωτοπόρος της σύγχρονης ευρωπαικής δραματουργίας. Στα έργα του διακρίνεται η έντονη διάθεση του συγγραφέα να θίξει ευαίσθητα θέματα, όπως η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, το κόστος που συνεπάγεται η προσπάθεια διατήρησης του πλούτου και του κοινωνικού status. Από την τάση του συγγραφέα να δραματουργεί πάνω σε «τριγωνικές» σχέσεις,
O Aρχιμάστορας Σόλνες, ένα από τα έργα της ωριμότητας του Ίψεν . Γραμμένο το 1882. To έργο θεωρείται αρκετά αυτοβιογραφικό. Ο Σόλνες είναι ένας χαρακτήρας που έχει πολλά κοινά με τον συγγραφέα. Ο Ίψεν φοβόταν και αυτός τα ύψη, όπως ο ήρωας του. Είχε διάφορες σχέσεις με νεαρές κοπέλες, ενώ έβλεπε ανταγωνιστικά τον Στρίμπεργκ. Εσωστρεφής και δυσκοινωνικός ο Ίψεν εμπνέεται από καταστάσεις που το δραματικό είναι το κυρίαρχο συστατικό. Ο Γρηγόρης Ξενόπουλος αποκάλεσε τον Ίψεν «αετόν» και «δραματουργική μεγαλοφυίαν του αιώνος».
Ο ίδιος ο Ίψεν αναφέρει σε ένα ποίημά του. «Ζω, παλεύω με τα πονηρά πνεύματα του νου και της καρδιάς. Γράφω θα πει γίνομαι αμείλικτος δικαστής του εαυτού μου».
Στο γέρμα της ζωής του, ο μεσήλικας πια Σόλνες (Γρηγόρης Βαλτινός), αυτοδημιούργητος αρχιτέκτονας, χωρίς όμως να έχει τελειώσει την αρχιτεκτονική, έχει φθάσει στο απόγειο της δόξας του. Η ζάλη της επιτυχίας τον έχει κάνει αλαζόνα, αμείλικτο, ματαιόδοξο. Βρίσκεται στην κορυφή της επιτυχίας , αλλά φοβάται. Φοβάται τα γηρατειά, τον θάνατο, μα κυρίως τα νιάτα που έρχονται ορμητικά να του πάρουν το «βασίλειό» του. Έρχεται αντιμέτωπος με τον νόμο της φύσης, που θέλει ο παλαιότερος να παραδίδει τα ηνία στον νεώτερο. Φοβάται να παραδώσει την σκυτάλη στην νέα γενιά.
Χτίζει ψηλούς πύργους, αλλά ο ίδιος φοβάται τα ύψη. Αγκιστρώνεται πάνω στις νέες κοπέλες, θέλοντας να πάρει «κάτι από την νιότη τους». Aγαπά την νιότη που τόσο φοβάται. Εκμεταλλεύεται την γραμματέα του Κάγια (Κατερίνα Κρέπη) που, αν και αρραβωνιασμένη με τον νεαρό αρχιτέκτονα Ράγκναρ (Αντίνοος Αλμπάνης), είναι βαθειά ερωτευμένη μαζί του. O Ράγκναρ, γιός του πρώην αφεντικού του Σόλνες, Κνουτ Μπρόβικ (Μιχάλης Αεράκης) είναι ένας ικανότατος νέος αρχιτέκτονας που δουλεύει στο γραφείο του Σόλνες, ο οποίος πεισματικά αρνείται να του δώσει μία σημαντική δουλειά, παρά τα παρακάλια του βαριά άρρωστου πρώην αφεντικού του να δει ένα έργο του γιού του πριν πεθάνει. «Σκαρφάλωσες ψηλά Σόλνες. Και άρπαξες τον αέρα τον δικό μου και πολλών άλλων» τον κατηγορεί σε μια έντονη συνομιλία τους. Χτίζει κτίρια στις στάχτες του πατρικού σπιτιού της γυναίκας του Αλίνας (Κατερίνα Λέχου) και φθάνει στην κορυφή της πυραμίδας της επιτυχίας.
Όχι αυτός είναι ο μοναδικός. Κανείς δεν θα τον περάσει. Δεν θα παραδώσει τα όπλα στην νέα γενιά. Στην ουσία όμωςο Σόλνες είναι αποξενωμένος από όλους. Έχει μείνει μόνος. Η άρνηση του αυτή τον οδηγεί σε μια απέραντη μοναξιά και μια «κατάρα» που ο ίδιος πιστεύει ότι τον καταδιώκει και μόνο στον γιατρό εκμυστηρεύεται: «Ό,τι σκεφτώ, γίνεται. Χωρίς να μιλήσω ποτέ σε κανέναν». . Παλεύει με την τρέλα των τύψεών του για το σκοτεινό παρελθόν του και την άσχημη συμπεριφορά στην σύζυγό του.
«Τα νιάτα χτυπούν την πόρτα μου. Και εγώ φοβάμαι την νέα γενιά» εκμυστηρεύεται στον φίλο του και οικογενειακό γιατρό του (Κώστας Καστανάς).
Όταν ένας άνθρωπος νομίζει πως μπορεί να «παιζει» τους πάντες γύρω του σαν πιόνια… αναλαμβάνει η ίδια η μοίρα να του αποδείξει πως δεν είναι θεός..
Η νεαρή και όμορφη Χίλντα (Ιώβη Φραγκάτου) εισβάλλει σαν αέρας στην ζωή του. Μια αιθέρια ύπαρξη που με την ορμή της νιότης τον παρασύρει σε μονοπάτια δύσβατα και του αλλάζει την ζωή. Και εδώ πιστεύω η παράσταση, ο ίδιος ο Ίψεν, «φεύγει» από την εξωτερική παρατήρηση και καταγραφή των γεγονότων και χαρακτήρων και εισέρχεται στην ψυχανάλυση της ψυχής του Σόλνες.
Η Χίλντα είναι καταλύτης πια στην ζωή του. Πολλοί μελετητές του Ίψεν υποστηρίζουν ότι η Χίλντα είναι η συνείδηση του Σόλνες. Ο ίδιος ο Ίψεν δεν ξεκαθαρίζει αν ο Σόλνες «συνάντησε» πράγματι αυτή την κοπέλα, ή την φαντάστηκε. Όλο το έργο είναι γεμάτο συμβολισμούς. Και ο ίδιος ο συγγραφέας έχει νιώσει τον πλατωνικό έρωτα στα μάτια μιας 18χρονης βιεννέζας φοιτήτριας, ενώ βρισκόταν σε ηλικία 60 ετών.
Παρακολουθούμε την άνοδο και την πτώση ενός καταξιωμένου άνδρα, τυφλωμένου από έρωτα, μέσα σε μιάμισυ μέρα.
Είχα την τύχη να δω τον Αρχιμάστορα Σόλνες με τον Δημήτρη Χορν, στον τελευταίο ρόλο του, με την Ελένη Χατζηαργύρη. Μια παράσταση που άφησε εποχή.
Η σκηνοθέτης Αθανασία Καραγιαννοπούλου, η οποία έχει κάνει την διασκευή και την μετάφραση του έργου, έχοντας οδηγό και με σεβασμό στο κείμενο του Ίψεν μας παρουσιάζει μία λιτή, σύγχρονη παράσταση. «Γιατί ο ιψενικός λόγος, όσο και οι ήρωες του έχουν σύγχρονη ψυχή. Αγγίζουν την κάθε εποχή. αφού Ίψεν είναι πιο μετά κι από το μετά» μας ομολογεί. Μέσα από μια διακριτική σκηνοθετική γραμμή, μας φέρνει τον Ιψενικό λόγο πιο κοντά στην μεσογειακή ψυχολογία. Δικές της και οι μουσικές επιλογές, που κάποιες στιγμές όμως αποσπούν την προσοχή μας από την παρακολούθηση της παράστασης. Στο σκηνοθετικό της σημείωμα μας αναφέρει : «Το ωραιότερο έργο του Ίψεν. Ερωτεύεσαι τους ήρωες, αγωνιάς για τη μοίρα τους, ανασύρεις δικές σου μνήμες και δικές σου τύψεις, καταδικάζεις πράξεις και συγχωρείς αδυναμίες. Ο Αρχιμάστορας Σόλνες διαπράττει ύβρι: Θέλει να φτάσει ψηλά στον Θεό και ίσως να πάρει τη θέση του. Έχω «συναντήσει» τον Σόλνες. Τον γνωρίζω. Ξέρω πως ο έρωτας θα τον λυτρώσει και η φύση θα τον εκδικηθεί, αφήνοντας τους γύρω του, θριαμβευτές”
Το σκηνικό έχει την υπογραφή του Γιάννη Μουρίκη. Μοντέρνο και λιτό. Περιέχει εμβόλιμα αντικείμενα εποχής και συμβολικά. Όπως η σύγχρονη σκάλα. Στο βάθος της σκηνής δεσπόζει ένα φωτισμένο τρίγωνο, όργανο που χρησιμοποιούν οι αρχιτέκτονες ή μας παραπέμπει στο ιψενικό τρίγωνο;
Τα εξαιρετικά κοστούμια εποχής του Γιώργου Σεγρεδάκη μας μεταφέρουν και μας θυμίζουν την εποχή που διαδραματίζεται η ιστορία μας. Είναι αξιοζήλευτα, φτιαγμένα με μεγάλο μεράκι και έχουν υπέροχες λεπτομέρειες που τραβούν την προσοχή μας. Ένα απλό μαντήλι στο τσεπάκι του σακακιού, μια υπέροχη καρφίτσα σε ένα μαντήλι, ένα ρολόι τσέπης και πολλές – πολλές ακόμη εξαιρετικές, μικρές λεπτομέρειες δίνουν απίστευτη ομορφιά και ιδιαιτερότητα στα κοστούμια της παράστασης. Εξαιρετική και η κίνηση των ηρώων, που μας παραπέμπουν σε αξίες και ήθη του 19ου αιώνα.
Οι εντυπωσιακοί φωτισμοί είναι του Λευτέρη Παυλόπουλου. Αλλάζουν διαρκώς και δημιουργούν ιδιαίτερες ατμόσφαιρες.
Έχετε προσέξει ποτέ πόσο γοητευτικό, πόσο προκλητικό είναι… το αδύνατο;»
Η Αλίνα (Κατερίνα Λέχου), σύζυγος του Σόλνες, μια γυναίκα που έχει «αφεθεί» στην μοίρα της. Δεν αντιδρά, ανέχεται χωρίς αντιδράσεις τις πικάντικες απιστίες του άνδρα της που γίνονται μέσα στο σπίτι της. Τριγυρνά σαν πεθαμένη-ζωντανή μέσα στο σπίτι. Θέλημα Θεού να χάσει τα δυο της παιδιά. H γοητευτική Κατερίνα Λέχου, αριστοκρατική, συγκρατημένη, σοβαρή μας δίνει μια Αλίνα αξιοπρεπή, αγέρωχη, ηπίων τόνων, εγκρατή.
Ο Αντίνοος Αλμπάνης είναι ο νεαρός αρχιτέκτονας Ράγκναρ. Έχει μια παρουσία ισορροπημένη. Είναι εγκρατής. Με σκηνική προσήνεια μας μεταφέρει την πάλη που γίνεται στα βάθη της ψυχής του.
Η Κάγια της Κατερίνα Κρέπη είναι παθιασμένη, ερωτευμένη, απογοητευμένη. Εξαιρετική ερμηνεία.
Η Χίλντα, Ιώβη Φραγκάτου, έχει την ορμή και την λάμψη της νιότης. Αερικό, λαμπερή, δροσερή, σωστός σίφουνας επί σκηνής, οδηγεί τον αρχιμάστορα στην τελευταία του άνοδο και στην δραματική του πτώση. Η σκανδιναβική ομορφιά της ταιριάζει απόλυτα με την ηρωίδα του Ίψεν και δικαίως «ξεμυαλίζει» τον γερασμένο Σόλνες.
Ο Κώστας Καστανάς, είναι ο ιψενικός οικογενειακός γιατρός. Μοιάζει και είναι περισσότερο ο εξομολογητής του Σόλνες. Ο καρδιακός του φίλος, ο μόνος που εμπιστεύεται. Είναι πάντα εκεί. Δίπλα του και στηρίζει τον Σόλνες και στην άνοδο, αλλά και στην πτώση του. Έμπειρος και δυνατός ηθοποιός κινείται με υποκριτική άνεση.
Ο Μιχάλης Αεράκης, ξανά κοντά μας, μας μεταφέρει με την στόφα του καλού, παλιού ηθοποιού την αξιοσέβαστη εμπειρία του και την δυνατή υποκριτική του δεινότητα.
Τελευταίο άφησα τον εξαιρετικό και δυναμικό ηθοποιό μας, Γρηγόρη Βαλτινό, τον αρχιμάστορα του ελληνικού θεάτρου. Μας έχει χαρίσει εξαιρετικές ερμηνείες, όλα αυτά τα πολλά χρόνια που έχω την χαρά να τον «ακολουθώ». Ο Σόλνες του είναι δυναμικός και συγχρόνως φοβισμένος. Υπερόπτης και αλαζόνας. Χαλαρός και επικριτής. Μας μεταφέρει με συγκλονιστικό τρόπο τα συναισθήματα του ήρωα μας. Νιώθουμε την σύγκρουση των συναισθημάτων του. Γιατί ο Σόλνες αγαπά ότι μισεί. Ο Γρηγόρης Βαλτινός μας χαρίζει και πάλι μια αριστουργηματική, πληθωρική ερμηνεία.
Στην σκηνή του Θεάτρου Ιλίσια παρακολούθησα την εξαιρετική παράσταση Αρχιμάστορας Σόλνες του Ίψεν, σε σκηνοθεσία Αθανασίας Καραγιαννοπούλου, με πολύ δυνατές ερμηνείες. Μια παράσταση με σεβασμό στον μεγάλο δραματουργό και σας προτρέπω να την δείτε.
Καλή σας θέαση!
Ταυτότητα Παράστασης
Θέατρο ΙΛΙΣΙΑ
Μετάφραση/Διασκευή/Σκηνοθεσία: Αθανασία Καραγιαννοπούλου
Φωτισμοί : Λευτέρης Παυλόπουλος
Σκηνικά : Γιάννης Μουρίκης
Κοστούμια : Γιώργος Σεγρεδάκης
Επικοινωνία : Immagine Advertising
Πρωταγωνιστούν : Γρηγόρης Βαλτινός, Κατερίνα Λέχου, Αντίνοος Αλμπάνης, Ιώβη Φραγκάτου, Μιχάλης Αεράκης, Κατερίνα Κρέπη και Κώστας Καστανάς.
Theater Project 365 
