Είδα την παράσταση «ΓΕΡΜΑ» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

ΓΕΡΜΑ του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου

 

«Γέρμα». Eίναι το πρώτο θεατρικό έργο του  μεγάλου Ισπανού ποιητή και συγγραφέα Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, γραμμένο το 1934.  Είναι ένα από τα τρία έργα της «Ισπανικής Yπαίθρου». Τα  άλλα δύο είναι ο «Ματωμένος γάμος» και «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα». Και στα τρία του έργα υπογραμμίζει την υποταγή των γυναικών στην παραδοσιακή κοινωνία.
H “Γέρμα»  του Λόρκα είναι ένας ποιητικός ύμνος στη γονιμότητα, τη μητρότητα και την κοινωνική καταπίεση της γυναίκας.

Στην Ελλάδα το έργο έχει «ανέβει» αρκετές φορές. Πρώτη φορά παρουσιάστηκε  το 1961 από το Εθνικό Θέατρο  σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού και στον ρόλο της Γέρμα η Άννα Συνοδινού.

Η «Γέρμα» σε ποιητική μετάφραση της Τζένης Μαστοράκη και σκηνοθεσία Θανάση Σαράντου παρουσιάζεται στο Θέατρο Θησείο. Ο Θανάσης Σαράντος έχει «κρατήσει» από το κείμενο τις κορυφαίες δραματουργικές στιγμές της ιστορίας, περιορίζει τον αριθμό των  βασικών πρόσωπων σε πέντε  και δίνοντας έμφαση στην κοινωνική θέση της γυναίκας του τότε και του τώρα «τοποθετεί» την παράσταση σε ένα ορεινό, ακριτικό  χωριό της Ελλάδας του 2019,  όπου οι ήρωες μας βιώνουν τον λορκικό μύθο, χωρίς να έχει αλλάξει καθόλου ο ύφος του έργου.

To επίθετο  yermo (αρσενικό) στα ισπανικά προέρχεται από το λατινικό  eremus, που δεν είναι άλλο από το ελληνικό έρημος. Η λέξη yerma είναι το θηλυκό του yermo. Η ισπανική λέξη yerma τυγχάνει ομόηχη της ελληνικής λέξης γέρμα, η οποία σημαίνει γέρσιμο, δύση, ηλιοβασίλεμα, τέλος. Βλέπουμε ότι η τραγικότητα της κεντρικής ηρωίδας της Γέρμα ξεκινά από το ίδιο το πολυσήμαντο όνομά της.

Η Γέρμα παντρεύεται τον Χουάν  (Γιάννης στην ελληνική απόδοση) επειδή τον ήθελε ο πατέρας της.  Δεν τον αγάπησε ποτέ. Ποτέ δεν αισθάνθηκε ερωτική  έλξη για τον άνδρα της. Υποτάσσεται στον άνδρα της, υποτάσσεται στην θέληση του πατέρα της , υποτάσσεται στην κλειστή κοινωνία του χωριού της και στο τι θεωρεί η κοινωνία ηθικό.

Εγκλωβισμένη στο γάμο αυτό, ασφυκτιά και πιστεύει ότι μόνο ένας γιός θα μπορέσει να της δώσει την χαμένη ευτυχία της.  Χρησιμοποίησε τον σύζυγό της ως μέσον να αποκτήσει έναν γιό. Τον γιο της που τα χρόνια περνούσαν και δεν ερχόταν ποτέ. Και όσο ο γιος δεν ερχόταν, τόσα τα κουτσομπολιά της μικρής κοινωνίας μεγάλωναν. Η Γέρμα, η στέρφα, η άκαρπη, η στείρα, η έρημη, πνίγεται μέσα στην ίδια της την επιθυμία  για την απόκτηση του γιου, που γίνεται εμμονή που της συνθλίβει την ζωή. Αντιστέκεται στο πάθος που ένιωσε για τον Βικτόρ, τον μόνον ίσως που θα μπορούσε να της δώσει τον πολυπόθητο γιο, για να μην προδώσει τις ηθικές αξίες με τις οποίες είχε γαλουχηθεί.

Απελπισμένη και μελαγχολική, αφού εξαντλήσει όλες τις φυσικές και μεταφυσικές δυνατότητες (ξόρκια, μάγια κλπ.), φτάνει σε αδιέξοδο και κάνει την επανάσταση της.: σκοτώνει τον άντρα της και μαζί του τις αξίες που εκείνος εκπροσωπεί. Αυτό το βίαιο ξέσπασμα της Γέρμα, τυφλό και αυτοκαταστροφικό, εκφράζει τα μηνύματα και τους πόθους της για μια ζωή χωρίς συμβατικές και ψυχοφθόρες σχέσεις. Και η στείρα Γέρμα που δεν μπορούσε να φέρει μια νέα ζωή, μέσα στην εμμονή της παίρνει μια ζωή. Σκοτώνοντας τον άνδρα της ουσιαστικά σκοτώνει την μόνη της ελπίδα για μητρότητα, δηλαδή σκοτώνει τον ίδιο της τον γιό, όπως μονολογεί, σαν μια άλλη Μήδεια.

Ο ίδιος ο Λόρκα είχε δηλώσει ότι η Γέρμα είναι ένα έργο χωρίς πλοκή. Όπου όμως οι αλλεπάλληλες καταστάσεις δημιουργούν έναν χαρακτήρα.

Ο Λόρκα εισβάλλει βαθιά στις δομές ύπαρξης των ηρώων του και ανιχνεύει τις ουσιαστικές ανάγκες τους, καταδεικνύοντας το μαρτύριο της στέρησης και της μη επαφής, που οδηγεί στο θάνατο. Μια λυρική τραγωδία για τη γυναίκα.  H Γέρμα ασχολείται με την ανισότητα των δύο φύλων, με την καταπίεση των γυναικών, με την μητρότητα, με την κατακραυγή της κοινωνίας όταν η γυναίκα δεν ανταποκρίνεται στον ρόλο που της έχει οριστεί, με το πάθος, με τον γάμο, με την ζήλεια, με την φιλία.

Το θέμα της στειρότητας εμφανίζεται και σε άλλα έργα του Λόρκα. Πολλοί ερμήνευσαν τότε την Γέρμα,  την στείρα γυναίκα σε μια πατριαρχική κοινωνία ως συμβολισμό για ην ίδια την Ισπανία της εποχής.  Στον Λόρκα όμως δεν άρεσε να ερμηνεύουν πολιτικά τα έργα του.

Το σκηνικό στο θέατρο Θησείο είναι λιτό.  Ανήκει στην Φιλάνθη Μπουγάτσου. Ένα γυμνό δένδρο στέκει  στην άκρη της σκηνής, στολισμένο με «μάτια»και χάνδρες. Σκόρπιο χώμα και μια μικρή λεκάνη με νερό συμπληρώνουν το αφαιρετικό σκηνικό.

Η πρωτότυπη μουσική φέρει την υπογραφή του Κωνσταντίνου Ευαγγελίδη και έχει έντονα στοιχεία της δημοτικής ελληνικής μουσικής.

Ατμοσφαιρικοί και καίριοι οι φωτισμοί του Αλέξανδρου Πολιτάκη παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς αντανακλούν την ψυχοσύνθεση των ηρώων μας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κοστούμια  της Μπιάνκα Νικολαρείζη. Προσεγμένη και ενδιαφέρουσα  η επιμέλεια κίνησης του Κωνσταντίνου Καρβουνιάρη.

Η Γέρμα της χαρισματικής Πηνελόπης Μαρκοπούλου είναι εκφραστικότατη, συγκινητική, αληθινή. Μια συγκλονιστική ερμηνεία της Πηνελόπης Μαρκοπούλου που μας κοινωνεί την ψυχολογική κατάσταση της Γέρμα με τις εκφράσεις της, τις κινήσεις του σώματός της, τις υπέροχες αποχρώσεις της φωνής της και μας μεταδίδει μια ευρεία γκάμα συναισθημάτων. Πράγματι μια συγκλονιστική ερμηνεία.

Ο  Tάσος Σωτηράκης  είναι ο σύζυγος της Γέρμα. Ο Χουάν, ο Γιάννης. Είναι επιβλητικός, ψυχρός, στιβαρός, σκληρός,  αγροίκος. Έχει μελετήσει σε βάθος τον ρόλο του ήρωα του Λόρκα και μας τον μεταφέρει με σοβαρότητα και ακρίβεια. Η ζωή του είναι η καλλιέργεια της γης του, η φροντίδα των ζώων του. Δεν μπορεί να αντιληφθεί τον εσωτερικό κόσμο της γυναίκας του.  Ο ίδιος ο Λόρκα δεν δίνει πολλά στοιχεία για την προσωπικότητα του Χουάν.  Ήταν ένας αδιάφορος σύζυγος, ήταν αυτός που δεν μπορούσε να χαρίσει στην σύζυγό του απογόνους. Την αγαπούσε αλλά δεν ήξερε πώς να της το δείξει;

Η εξαιρετική και έμπειρη Βίλμα Τσακίρη στο ρόλο της Ντολόρες της «καρπερής» μητέρας, που ξέρει με τα γιατροσόφια, τα μάγια και τις πονηριές της να εκμεταλλεύεται τον πόνο των αφελών γυναικών μας χαρίζει με μπρίο μία μοναδική ερμηνεία.

Ο Θανάσης Σαράντος είναι ο βοσκός Βίκτορ. Κρυφά ερωτευμένος με ην Γέρμα, ευαίσθητος και διακριτικός. Φευγαλέα αγγίγματα, τα μάτια που λάμπουν από πόθο, δείχνουν την αγάπη που καίει τα σπλάχνα και των δυο τους, αλλά ποτέ δεν θα την χαρούν.

Η νεαρή Κατερίνη Βασιλίνα, η φίλη της Γέρμα, που απέκτησε παιδί , μας χαρίζει μια νεανική, εύθυμη νότα με την ερμηνεία της.

 

Θα ήθελα να κάνω μια ιδιαίτερη μνεία στην τελευταία σκηνή της προσευχής της Γέρμα, με το φως των αναμένων κεριών. Μια άκρως μυσταγωγική σκηνή. Καθώς και την σκηνή που ο θίασος εμφανίζεται με μάσκες σαν χορός αρχαίας τραγωδίας, που ζητά κάθαρση.

Η Γέρμα του Θανάση Σαράντου είναι μια ποιητική παράσταση, στο πνεύμα του κειμένου του μεγάλου ποιητή, συγγραφέα, με εξαιρετικές ερμηνείες, δοσμένη με αγάπη και πάθος στην Ελλάδα του σήμερα θυμίζοντάς μας ότι τα ζητήματα που θίγει ο Λόρκα είναι διαχρονικά.

 

Για λίγες ακόμη παραστάσεις. Καλή σας θέαση!

 

Tαυτότητα Παράστασης

 Μετάφραση: ΤΖΕΝΗ ΜΑΣΤΟΡΑΚΗ
Σκηνοθεσία-διασκευή:  ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ
Σκηνικά:  ΦΙΛΑΝΘΗ ΜΠΟΥΓΑΤΣΟΥ
Κοστούμια: ΜΠΙΑΝΚΑ ΝΙΚΟΛΑΡΕΙΖΗ
Μουσική:  ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗΣ
Επιμέλεια κίνησης:  ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΒΟΥΝΙΑΡΗΣ
Σχεδιασμός φωτισμών: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Βοηθοί σκηνοθέτη:  ΜΗΝΑΣ ΣΠΑΝΑΚΗΣ, ΣΤΕΛΙΟΣ ΒΑΣΙΛΑΣ
Βοηθός ενδυματολόγου: ΧΑΡΑ ΜΠΑΓΟΥΡΑΚΗ
Δραματουργική επεξεργασία-κείμενα προγράμματος : ΜΑΡΚΟΣ ΤΣΟΥΜΑΣ
Φωτογραφίες: ΡΙΤΑ ΤΣΕΛΑ
Παραγωγή: Ηθικόν Ακμαιότατον

Παίζουν:
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ (στο ρόλο της Γέρμα)
ΒΙΛΜΑ ΤΣΑΚΙΡΗ
ΤΑΣΟΣ ΣΩΤΗΡΑΚΗΣ
ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ
ΒΑΣΙΛΙΝΑ ΚΑΤΕΡΙΝΗ

Επικοινωνία: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου